ΡΑΜΑΝΟΥΤΖΑΝ, Ο ΙΝΔΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ

Περιγραφή

Ο Ραμανουτζάν θεωρείται ο σπουδαιότερος μαθηματικός της Ινδίας, ίσως καλύτερος από τον Χίλμπερτ, ισάξιος του Γκάους και του Όϊλερ. Η μυθιστορηματική ζωή του –που ξεκίνησε από ένα μικρό χωριό της Ινδίας, έλαμψε στο Κέμπριτζ και κατέληξε στην πνευματική μοναξιά της αγαπημένης του πατρίδας– αποτελεί την πλέον συγκινητική ιστορία των σύγχρονων μαθηματικών.
Το 1913, ένας νεαρός –ανειδίκευτος στα μαθηματικά– ινδός υπάλληλος γράφει μια επιστολή στον διαπρεπή βρετανό μαθηματικό Γκόντφρι Χ. Χάρντι, παρακαλώντας τον να του πει τη γνώμη του για κάποια μαθηματικά θεωρήματα που επινόησε σχετικά με τους πρώτους αριθμούς. Ο Χάρντι συγκλονίζεται! Ο νεαρός Ινδός είναι μια ακατέργαστη ιδιοφυΐα. Δίχως την παραμικρή χρονοτριβή, δίνει τις κατάλληλες εντολές ώστε ο Ραμανουτζάν να βρεθεί αμέσως κοντά του. Έτσι, με την άφιξη του νεαρού Ινδού στο Κέμπριτζ, ξεκινά μια από τις πιο απίθανες και δημιουργικές συνεργασίες στην ιστορία των επιστημών.
Από τους υποβλητικούς ναούς και τις εξαθλιωμένες συνοικίες του Μαντράς στις αυλές και τα παρεκκλήσια του Κέμπριτζ, ο αυτοδίδακτος «πρίγκιπας της μαθηματικής διαίσθησης» Ραμανουτζάν δοκιμάζει τα εμπνευσμένα θεωρήματά του πλάι στον εκκεντρικό Χάρντι, τον «απόστολο της απόδειξης».
Σύντομα, όμως, ο Ραμανουτζάν καταβάλλει το τίμημα της δημιουργικής του έντασης: πεθαίνει στα 32 του χρόνια, αφήνοντας πίσω του μια μυθική κληρονομιά, τα μυστικά της οποίας οι μαθηματικοί προσπαθούν μέχρι σήμερα να αποκρυπτογραφήσουν.

Ο Robert Kanigel, πέτυχε έναν μικρό άθλο, ερευνώντας, συστηματοποιώντας και αξιολογώντας ένα τόσο αχανές υλικό, το οποίο, αρχικώς τουλάχιστον, σίγουρα θα φάνταζε ατιθάσευτο.
Γράφοντας για τον Ραμανουτζάν, έπρεπε να ασχοληθεί –και το έκανε– με το μαθηματικό του έργο, την προσωπική και οικογενειακή του ιστορία, τον πολιτισμό της Νότιας Ινδίας, όπου o Ραμανουτζάν γεννήθηκε, αλλά και της Αγγλίας, στην οποία έζησε λίγα και δημιουργικά, από μαθηματική άποψη, χρόνια. Μας μιλάει για την πνευματική συγκρότηση του Ραμανουτζάν, που υπήρξε Βραχμάνος, και μάλιστα ιδιαιτέρως αυστηρός στην τήρηση των πνευματικών παραδόσεων της κάστας του (μέχρι του σημείου να εμμένει στη χορτοφαγία, ενώ ήταν βαριά άρρωστος από φυματίωση και κινδύνευε πλέον η ζωή του). Μας μιλάει, επίσης, διά μακρών, και για τον Χάρντι, που υπήρξε ένας ευφυής και εκκεντρικός εργένης, με χαρακτηριστικά αγγλικά γούστα (όπως η αγάπη για το κρίκετ) και αρετές ενός αριστοκράτη του πνεύματος (όπως η διανοητική εντιμότητα και αυστηρότητα, αλλά και ο αυτοσαρκασμός). Θα αναρωτηθεί ο αναγνώστης εάν όλες αυτές οι λεπτομερείς πληροφορίες είναι απαραίτητες. Η απάντηση έρχεται από μόνη της, αν σκεφτούμε ότι ακόμη και για τους Χάρντι και Ραμανουτζάν –που τα μαθηματικά συνιστούσαν τον κύριο λόγο της ύπαρξής τους σ’ αυτόν τον κόσμο– οι αποκλίνουσες πολιτισμικές τους συνήθειες και προτιμήσεις φαίνεται να έπαιξαν το ρόλο τους στο ότι τελικώς ποτέ δεν πλησίασαν αρκετά ο ένας τον άλλον, ώστε να γίνουν αληθινοί φίλοι (με την πλήρη, δηλαδή, έννοια της λέξης).
Ο συγγραφέας μάς εκθέτει σ’ έναν καταιγισμό πληροφοριών και κριτικών αξιολογήσεων για πρόσωπα και καταστάσεις (ατομικές, οικογενειακές, εθνικές, αλλά και διεθνοπολιτικές), ώστε, για παράδειγμα, να μπορούμε –ανά πάσα στιγμή– να τον παρακολουθούμε στις «μεταβάσεις» του από την περιγραφή του τρόπου συγκρότησης των πνευματικών ενδιαφερόντων του Ραμανουτζάν στην περιγραφή της ευρύτερης κοινωνικοοικονομικής και πολιτισμικής κατάστασης της Ινδίας, που τότε ήταν ακόμη αποικία της Αγγλίας. Το ίδιο κάνει κι όταν μας μεταφέρει από τον μικρόκοσμο της πνευματικής ζωής του Κέμπριτζ στα χαρακώματα των μαχών του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, για να μας αποκαλύψει τις φοβερές συνέπειές του για την ανθρωπότητα, την Αγγλία, το Κέμπριτζ και, τελικώς, τα κύρια πρόσωπα του βιβλίου του. Το παλαιό ερώτημα στην κοινωνιολογική θεωρία περί της σχέσεως της δομής (structure) και του δρώντος υποκειμένου (agent), και μάλιστα σε συνδυασμό με τη διάκριση ανάμεσα σε μικροκλίμακα και μακροκλίμακα, προκύπτει προδήλως στα παραπάνω παραδείγματα.