ΚΕΚΛΕΙΣΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΘΥΡΩΝ

Περιγραφή

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
O Jean-Paul Sartre είναι ο βασικότερος ίσως των φιλοσόφων του υπαρξισμού τον οποίο ορίζει ως μία θεωρία που κάνει τη ζωή μπορετή και διακηρύσσει πως κάθε αλήθεια και κάθε δράση υπονοεί ένα μέσον και μια υποκειμενικότητα ανθρώπινη. Ο άνθρωπος δεν είναι παρά αυτό που κάνει και συνεπώς υπεύθυνος γι’ αυτό ὡς την αποχώρησή του από το φως, με το θάνατο να του «χαρίζει» τον απόλυτο εαυτό του. Την απόλυτη ταυτότητά του.

Ο Sartre παρά του ότι δεν έγραψε τελικώς το έργο περί ηθικής που είχε αναγγείλει στο βιβλίο του Το είναι και το μηδέν, αποδίδει, μέσα από τα άλλα κείμενά του στην ηθική διάσταση, δύναμη και αυτονομία οι οποίες εξαρτώνται από τον στέρεο χαρακτήρα του ατομικού απέναντι στο συλλογικό και από τις οποίες δεν υποχωρεί, αποκλείοντας έτσι κατηγορηματικά κάθε είδους απαγόρευση με την ελευθερία να θεμελιώνει οποιαδήποτε αξία.

Ασφαλώς η ελευθερία, ως ανθρώπινη έννοια για τον Sartre, δεν εξαρτάται από τους άλλους ωστόσο κάθε που υπάρχουν δεσμεύσεις, ο καθένας είναι υποχρεωμένος να θέλει εξίσου την δική του ελευθερία όσο και των άλλων. Δεν μπορεί να θεωρήσει την ελευθερία ως σκοπό του παρά αν θεωρήσει μαζί και την ελευθερία των άλλων στον ίδιο σκοπό.

Ο Sartre γράφει δοκίμια, κριτικές, μυθιστορήματα αλλά και θεατρικά έργα, μεταξύ των οποίων και το μονόπρακτο Κεκλεισμένων των θυρών, το οποίο ανέβηκε για πρώτη φορά στη σκηνή του Theatre du Vieux-Colombier τον Μάιο του 1944.

Σε κανένα ίσως από τα άλλα του θεατρικά κείμενα δεν αποδίδεται με τόση ενάργεια το θηριοτροφείο των ιδεών με λόγο καθημερινό κατορθώνοντας να του προσδώσει φιλοσοφική χροιά.

Πρόκειται για μια συμβολική σύλληψη της κόλασης σ’ ένα γυμνό δωμάτιο όπου έρχονται να ζήσουν ο Γκαρσέν, η Ινές και η Εστέλ οι οποίοι είναι καταδικασμένοι να δέχεται ο καθένας την παρουσία των άλλων δύο.

Ο καθένας μόνος ή με επαμφοτερίζουσες συμμαχίες στην προσπάθεια διαφυγής του τρώει τις σάρκες των άλλων χωρίς τελικώς να την κατορθώνει.

Σ’ αυτό το ευρηματικό και ιδιαιτέρως φορτισμένο κυκλικό υπαρξιακό γαϊτανάκι η προσπάθεια επαφής του κάθε προσώπου δεν βρίσκει ανταπόδοση από κανέναν εκ των άλλων δύο, συνιστώντας έτσι τους συντελεστές αυτής της κλειστής τραγωδίας στο διηνεκές.

Ο άλλος είναι ο αργός θάνατος των πιθανοτήτων μου γράφει στο Το είναι και το μηδέν.

«Κόλαση είναι οι άλλοι» λέει σε μια του φράση ο Γκαρσέν έχοντας συνειδητοποιήσει το τι συμβαίνει μεταξύ τους σε αυτή την αδιέξοδη φυλακή.

Ο ίδιος ο Sartre σε συνέντευξή του σε αμερικανικό περιοδικό, μετά την μη αποδοχή του βραβείου Νόμπελ και στην ερώτηση: Θα μπορούσατε να εξηγήσετε τι εννοούσατε στο έργο σας Κεκλεισμένων των Θυρών με τη φράση «Η κόλαση είναι οι άλλοι», απαντά. Οι άλλοι άνθρωποι αποτελούν την κόλαση με την έννοια ότι από την στιγμή που γεννιέστε βρίσκεστε σε μια κατάσταση στην οποία είστε αναγκασμένος να υποταχθείτε. Γεννιέστε σαν γιος ενός πλούσιου, ή ενός Αλγερινού, ή ενός γιατρού, ή ενός Αμερικανού. Και τον μέλλον σας είναι αυστηρά προσχεδιασμένο, ένα μέλλον που το δημιούργησαν άλλοι για σας. Δεν το δημιούργησαν άμεσα, αλλά αποτελούν ένα μέρος μιας κοινωνικής τάξεως που κάνουν αυτό που είστε. Όλα αυτά σωριάστηκαν πάνω σας από άλλους ανθρώπους. Κι η σωστή περιγραφή της υπάρξεως αυτής είναι κόλαση.

Με το κείμενο Κεκλεισμένων των Θυρών ο Sartre εισάγει ένα εξαιρετικό υλικό προβληματισμού που στοχεύει βαθειά στο υπαρξιακό ερώτημα αλλά και σε μια κοινωνικοπολιτική διαδικασία αφύπνισης και ευθύνης της ατομικότητας, με όλον τον κρυφό της βυθό, σε μια λίγο πολύ εκτροχιασμένη κοινωνία καθώς λυγίζουν όλα στο φως στο λευκό του μαντήλι, και το όνειρο λασπώνει.

Π. Κυπαρίσσης