ΦΡΟΥΝΤ ΚΑΙ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ: ΑΠΟ ΤΟ ΦΟΒΟ ΣΤΗΝ ΑΓΑΠΗ

Περιγραφή

Τὸ τρίτο αὐτὸ βιβλίο τῆς σειρᾶς «Ψυχολογία τῆς θρησκείας» ἀπο- τελεῖ κριτικὴ τῆς θεωρίας του Φρόυντ, σύμφωνα μὲ τὸ «οἰδιπόδειο σύμπλεγμα», γιὰ τὴν ἐπιληψία του Ντοστογιέφσκι ὡς σύμπτωμα νεύρωσης (ὑστερικὴ ἐπιληψία) ἐξ αἰτίας τῆς ἐνοχῆς ποὺ ἔνιωθε γιὰ τὶς πατροκτονικές του τάσεις. Τὴν ἴδια ἐποχὴ ποὺ ἔνιωθε καὶ ὁ ἥρω- ας τοῦ Ντμίτρι στὸ τελευταῖο του ἔργο Ἀδελφοὶ Καραμάζοφ.

Τὸ ζήτημα ὅμως εἶναι: Μπορεῖ νὰ ἐξηγηθεῖ, μὲ βάση τὸ «οἰδιπόδειο», ἡ ἐνοχὴ τοῦ Ντοστογιέφσκι γιὰ τὸ φόνο τοῦ πατέρα του; Κι ἀκόμα περισσότερο, ἡ καταγωγὴ τῆς θρησκείας: Ἡ ἐνοχὴ δηλαδὴ ποὺ ἔνιωσε ὁ πρωτόγονος γιὰ τὸ φόνο τοῦ ἀρχέγονου πατέρα καὶ ὁ φόβος τῆς τιμωρίας γιὰ τὴν ἐνοχὴ τοῦ αὐτή; Ἕνας φόβος ποὺ μετατράπηκε ἀργότερα ἀπὸ ἀνάγκη γιὰ ἐξιλέωση σὲ ἀγάπη πρὸς τὸν πατέρα αὐτό, μὲ τὴν ἐξύψωσή του σὲ Θεό; Εἶναι λοιπὸν ὁ φόβος, ὁ ἐνοχικὸς φόβος, ποὺ ἀνάγκασε τὸν πρωτόγονο νὰ ἐπινοήσει τὸ Θεό; Ἡ εἶναι ἡ ἀγάπη, ὄχι ὅμως ὡς προβολὴ τοῦ πατέρα στὸ Θεό, ὅπως θέλει ὁ Φρόυντ, ἀλλὰ ἡ ἀγάπη στὴν ταύτισή της μὲ τὸν ἴδιο τὸ Θεό, ὅπως τὴν ἀντιλαμβάνεται ὁ Ντοστογιέφσκι; Ἡ ἀγάπη αὐτὴ ποὺ προσέλκυσε τὸν ἄνθρωπο κοντά της, ὡς «primus Amor», ἀποκαλύπτοντάς του ὅτι «ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστίν»;

Ἡ θρησκειοψυχολογικὴ αὐτὴ θεώρηση «ἀπὸ τὸ φόβο στὴν ἀγάπη», ὅμοια μὲ τὴν πορεία ποὺ ἀκολούθησε, μαζὶ μὲ τὸν κεντρικὸ ἥρωά του, τὸν Ἀλιόσα, ὁ ἴδιος ὁ Ντοστογιέφσκι στὸ τελευταῖο του βιβλίο, εἶναι ἡ πορεία ἔρευνας ἀπὸ τὸν Φρόυντ στὸν Ντοστογιέφσκι, ἀπὸ τὸν ἐνοχικό φόβο στὴ λυτρωτικὴ ἀγάπη, ποὺ ἀκολουθεῖ καὶ ὁ καθηγητής Μιχάλης Μακράκης στὸ δικό του βιβλίο. “Ένα βιβλίο ποὺ γι᾿ αὐτὸ καὶ θὰ μποροῦσε νὰ ἔχει ὡς προμετωπίδα: «Η τελεία ἀγάπη ἔξω βάλλει τὸν φόβον».