Η ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Περιγραφή

Αυτό που παντελώς απουσιάζει από τις συζητήσεις σχετικά με τον ρόλο της Κίνας στην παγκόσμια οικονομία και τις γεωπολιτικές της βλέψεις είναι μια ανάλυση της ιστορίας της και των βασικών της δομών ως κοινωνίας, η οποία θα μας πρόσφερε μια βαθύτερη κατανόηση των σημερινών εξελίξεων. Ο παρών τόμος δεν συνιστά ιστορική μονογραφία, εντούτοις θίγει αυτό ακριβώς το ζήτημα, εφόσον παρουσιάζει μια διαμάχη σχετικά με το πώς οφείλουμε να κατανοούμε την κινεζική «ιδιαιτερότητα». Μάλιστα πρόκειται για μια διαμάχη με ευρύτερα φιλοσοφικές προεκτάσεις, καθώς, όπως υπογραμμίζει ο Ελβετός σινολόγος Ζαν Φρανσουά Μπιγετέρ, οι σινολογικές θέσεις του Γάλλου συναδέλφου του, Φρανσουά Ζυλιέν, είναι απότοκα ευρύτερων φιλοσοφικών παραδοχών. Έτσι, η κριτική που του ασκεί άπτεται του τρόπου με τον οποίο πρέπει ν’ αντιλαμβανόμαστε τη σχέση μεταξύ πολιτικής και ιδεολογίας, εντός της ιστορίας, και να κατανοούμε έννοιες όπως οι διαπολιτισμικές ανταλλαγές ή η πολιτιστική ετερότητα, σε επίπεδο ανθρωπολογικής ανάλυσης. Υπό αυτή την οπτική, η πολεμική του Μπιγετέρ παρέχει και ορισμένα απαραίτητα στοιχεία για μια κριτική πολλαπλών όψεων της κυρίαρχης, στον τομέα κοινωνικής σκέψης, μεταμοντέρνας, αποδομιστικής ιδεολογίας.

«Το πραγματικό μυστικό αυτής της επιτυχίας της Κίνας, το οποίο οι ιστορικοί συνήθως παραβλέπουν ή δεν κατανοούν επαρκώς, είναι ότι οι αυτοκράτορες, οι σύμβουλοι και οι υποτακτικοί τους εργαλει¬οποίησαν την κουλτούρα σε τέτοιο βαθμό ώστε την αναμόρφωσαν εξ ολοκλήρου προκειμένου να τη μετατρέψουν σε θεμέλιο της νέας τάξης. […] Τα πάντα επανερμηνεύθηκαν βάσει της ιδέας ότι η αυτο¬κρατορική τάξη ήταν εναρμονισμένη με τους νόμους του σύμπαντος, εξαρχής και διαπαντός. Κάθε πεδίο της γνώσης, το σύνολο της σκέ¬ψης, της γλώσσας και των αναπαραστάσεων, έπρεπε να συμβάλουν στην προσπάθεια της Αυτοκρατορίας να πείσει τον κινεζικό νου ότι, ουσιαστικά, επρόκειτο για μια φυσική τάξη. […] Απ’ αυτή τη συνολι¬κή αναμόρφωση γεννήθηκε ό,τι οι ίδιοι οι Κινέζοι άρχισαν έκτοτε να θεωρούν –και εξακολουθούμε να θεωρούμε μέχρι και σήμερα, τόσο στην Κίνα όσο και αλλού– ως κινεζικό πολιτισμό».

Ο Ζαν Φρανσουά Μπιγετέρ γεννήθηκε στη Βασιλεία το 1939. Σπούδασε κλασική φιλολογία στη γενέτειρά του και στη Γενεύη και, στη συνέχεια, κινεζικά στο Παρίσι και κλασική κινεζική λογοτεχνία στο Πεκίνο, όπου διέμεινε για τρία χρόνια (1963-1966), υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας της «Πολιτιστικής Επανάστασης» και παντρεύτηκε τη νεαρή γιατρό Cui Wen. Συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι, στο Κιότο και το Χονγκ Κονγκ, με υποτροφίες του Πανεπιστημίου της Γενεύης και του Εθνικού Ταμείου Επιστημονικής Έρευνας της Ελβετίας (Fonds national suisse de la recherche scientifique). Το 1976 υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή για τον φιλόσοφο Λι Τσε (1527-1602), την οποία εκπόνησε υπό την εποπτεία του Jacques Gernet, στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, όπου και δίδαξε μέχρι το 1999: αρχικά κινεζική ιστορία και στη συνέχεια κινεζική γλώσσα, καταλήγοντας στη διαμόρφωση ενός ευρύτερου και συνολικότερου προγράμματος «κινεζικών σπουδών». Το 1999 παραιτείται από τα πανεπιστημιακά του καθήκοντα για να αφιερωθεί στο γράψιμο. Πέραν της συγγραφής έχει ασχοληθεί, σε συνεργασία με τη σύζυγό του, με τη δημιουργία μιας μεθόδου εκμάθησης της κινεζικής γλώσσας. Βασικά θέματα στα οποία εστιάζει η σινολογική του εργασία είναι η κινέζικη καλλιγραφία, η ζωή και το έργο του Λι Τσε κι η φιλοσοφία του ταοϊστή φιλοσόφου Τσουάνγκ-τσε. Το δοκιμιακό του έργο καταπιάνεται, επίσης, με ευρύτερα φιλοσοφικά και πολιτικά ζητήματα, όπως ο ορισμός του ανθρώπινου υποκειμένου και του προτάγματος του Διαφωτισμού. Το παρόν δοκίμιο είναι το πρώτο του κείμενο που μεταφράζεται στα ελληνικά.