ΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΛΕΞΙΚΟ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ

Περιγραφή

Τα Βασιλικά είναι κωμόπολη, που βρίσκεται περίπου 25 χλμ. ΝΑ. της Θεσσαλονίκης, στην εύφορη κοιλάδα του ποταμού Ανθεμούντα, ο οποίος τα διασχίζει. Ίχνη ανθρώπινης παρουσίας ανιχνεύονται ήδη από τη μέση νεολιθική εποχή, ενώ η περιοχή συνέχισε να κατοικείται αδιάλειπτα κατά τους αιώνες που ακολούθησαν· σύμφωνα μάλιστα με κάποιους ερευνητές το τοπωνύμιο Βασιλικά Αμύντου, το οποίο αναφέρει ο ιστορικός Προκόπιος τον 6ο μ.Χ. αι., ταυτίζεται με τον σημερινό οικισμό. Πάντως αρχαιολογικά ευρήματα, κυρίως ταφές, δείχνουν ότι τα Βασιλικά ήδη από τον 5ο μ.Χ. αι. βρίσκονται στην ίδια περίπου θέση. Παρά την υποταγή σε κατακτητές ξένους, όπως οι Ρωμαίοι και οι Τούρκοι, οι κάτοικοι των Βασιλικών διατήρησαν την ταυτότητά τους, συστατικό στοιχείο της οποίας είναι ασφαλώς και η γλώσσα. Έτσι οι ξένες λέξεις, που εισήλθαν στο λεξιλόγιο, αφενός αποτελούσαν ένα μειοψηφικό ποσοστό και αφετέρου αφομοιώθηκαν προσαρμοζόμενες οι περισσότερες στο κλιτικό σύστημα της ελληνικής. Στη θέση αυτή λοιπόν εξακολούθησε να μιλιέται, όπως φαίνεται από την εργασία μας, για πολλούς αιώνες το ιδίωμα ακολουθώντας τους κανόνες των βόρειων ελληνικών ιδιωμάτων, όπως αυτοί λειτούργησαν στην Χαλκιδική. […]
Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η καταγραφή και η μελέτη του ιδιωματικού γλωσσαρίου των Βασιλικών, όπως αυτό ακουγόταν ως το τέλος της δεκαετίας του 1960 περίπου. Από το χρονικό αυτό σημείο και μετά με την αλλαγή των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών η γλωσσική πραγματικότητα αρχίζει να αλλάζει με την έντονη επίδραση της κοινής νεοελληνικής να είναι εμφανής. Όπως τονίζεται από σύγχρονούς μας επιστήμονες, οι οποίοι ασχολούνται με τον τομέα της διαλεκτολογίας, κάθε ιδίωμα αποτελεί ένα ξεχωριστό γλωσσικό σύστημα με τους δικούς του κώδικες επικοινωνίας και για τον λόγο αυτόν πρέπει να μελετάται αυτόνομα. Το υλικό αντλήθηκε από προσωπικές συνεντεύξεις με κατοίκους του χωριού, μεγαλύτερης κυρίως ηλικίας. Σπουδαία πηγή, η πιο σημαντική, υπήρξε το αδημοσίευτο αρχείο του φιλολόγου Αθανασίου Α. Σινάκου, που έχει αποθησαυρισμένα τρεις χιλιάδες περίπου λήμματα.
Αρχικά η προσπάθεια κατέτεινε στην απλή καταγραφή του ιδιώματος, στη διαδρομή όμως μας έγινε φανερό ότι για την πληρότητα του εγχειρήματος ήταν απαραίτητο να υπάρχει γνώση των φωνητικών και μορφολογικών φαινομένων.