Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ

Περιγραφή

«Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος» αρχίζει το Ευαγγέλιο του Ιωάννη και μέσα από το λόγο βγαίνει ο Κόσμος. Χωρίζεται η γη από τα ύδατα και δημιουργείται η πρώτη εικόνα, αυτή του κόσμου μας· και μπαίνουμε έτσι στην Ιστορία. Θα ‘λεγε κανείς ότι στη θρησκευτική αυτή κοσμογονία είναι συμπυκνωμένη η ίδια η δημιουργία της γραφής. Πρώτα υπήρξε ο προφορικός λόγος κι απ’ αυτόν βγήκε η εικόνα. Στην αρχή κι αυτά ήταν ενωμένα, λόγος και χειρονομία, και μετά χωρίστηκαν. Κι όπως από τη ρευστότητα του νερού βγήκε το στερεό σχήμα της γης, έτσι κι από τη ρευστότητα του λόγου ξεχώρισε η χειρονομία και έγινε εικόνα. Ρευστό το νερό, ρευστός κι ο λόγος· για κύματα, για ηχητικά κύματα δε μιλάμε και στον προφορικό λόγο; Κι όπως ο χωρισμός της γης από το νερό δημιουργεί τη ζωή, την ιστορία, έτσι και η πρώτη εικόνα, το πρώτο ανθρώπινο αποτύπωμα, είναι το ιστορικό στοιχείο. Γιατί ο άνθρωπος δημιουργεί την εικόνα, το σύμβολο, την πρώτη αυτή εκδήλωση στην πορεία για τη γραφή, για να ελέγξει τη γύρω του πραγματικότητα, και κάτι πολύ σημαντικό, να εκφρασθεί πέρα από το παρόν. Κι έτσι αρχίζει η μεγάλη περιπέτεια της γραφής, καταγραφή και συμπύκνωση της μεγάλης ανθρώπινης περιπέτειας.
Η εμφάνισή της, στο τέλος της 4ης χιλιετίας, αποτελεί το κλείσιμο ενός μεγάλου κύκλου ανακαλύψεων που, με βάση τη γεωργία, στηρίζουν ακόμα τις κοινωνίες μας. Όμορφη περιπέτεια που εμφανίζεται αθώα, για να κρύψει όμως μια βαθιά ενοχή. Η γραφή συμπίπτει με την εμφάνιση των πρώτων κοινωνικών τάξεων στη Μεσόγειο. Τα πρώτα γραπτά κείμενα είναι καταγραφές δούλων, ζώων και εμπορευμάτων. Θα εξιλεωθεί όμως αργότερα, γιατί όπως κάθε γεγονός έχει κι αυτό τα θετικά του και τα αρνητικά του.
Πρωτεργάτες στη δημιουργία της η Μεσοποταμία με τη σφηνοειδή και η Αίγυπτος με τα ιερογλυφικά εικονογράμματα, ιδεογράμματα, φωνογράμματα, θα ακολουθήσουν οι Φοίνικες με το φωνητικό τους αλφάβητο που θα τελειοποιήσουν οι Έλληνες για να γίνουν η αφετηρία κάθε ευρωπαϊκού. Κι έτσι, από τα 500 περίπου σύμβολα φτάνουμε σε 22 με 30 γράμματα. Ανοίγει ακόμα περισσότερο ο δρόμος για τον εκδημοκρατισμό της γνώσης. Να θέλει άραγε η γραφή να εξαγοράσει την πρώτη της ενοχή; Αυτές είναι όμως και οι βασικές αντιφάσεις των μεγάλων γεγονότων. Η γνώση τους είναι γνώση της ιστορίας, της ίδιας της ζωής. Η γνώση της γέννησης της γραφής είναι γνώση της ανθρώπινης γέννησης, γιατί από εκεί πρέπει να απορρέει και να καταλήγει κάθε γνώση, στον άνθρωπο.

Μελίνα Μερκούρη
Υπουργός Πολιτισμού